Jałowiec jest długowieczną rośliną cyprysowatą. Osiąga wysokość do kilkunastu metrów, dlatego zaliczany jest do drzew lub krzewów. Choć jest rośliną o zmiennym pokroju, to przeważnie ma formę wzniesioną, kolumnową. Kora jałowca ma barwę czerwono-brunatną. Jego liśćmi są wąskie, ostro zakończone igły. Jałowiec pospolity jest rośliną dwupienną. Posiada żółte kwiaty męskie, które są podłużne i skierowane w dół. Kwiaty żeńskie to zielonkawe niewielki szyszki. Owocem jałowca jest kulista, czarna szyszkojagoda o średnicy około 8 mm. W dojrzałym owocu w środku znajdują się trzy nasiona. Szyszkojagody zawierają olejki eteryczne, żywice, cukry, kwasy organiczne.
Jałowce preferują glebę piaszczystą, dlatego można spotkać je najczęściej w borach sosnowych. Jak sama ich nazwa wskazuje, mogą rosnąć na jałowych glebach. Lubią stanowiska słoneczne, ale równie dobrze mogą rosnąć w półcieniu. Powszechnie występują na terenie całego niżu oraz w Karpatach.
Jałowiec właściwości
Surowce zielarskim są owoce jałowca, czyli szyszkojagody. Można je zbierać jesienią po przymrozkach lub zimą. Należy je suszyć w temperaturze do 35°C. Suszone w wyższej temperaturze stracą olejki eteryczne. Prawidłowo wysuszony surowiec jest fioletowo-brunatny lub czarny. Suszone szyszkojagody w smaku są słodkawo-gorzkie i nieco cierpkie. Odznaczają się silnym, balsamicznym zapachem.
Napary z wykorzystaniem suszonego surowca mają działanie żółciopędne i moczopędne. Działają również wykrztuśnie. Przedawkowanie jałowca ze względu na silne działanie moczopędne może jednak skończyć się podrażnieniem nerek. Owoce jałowca wzmagają apetyt i poprawiają procesy trawienne.
Z owoców jałowca można otrzymać także olejek jałowcowy, który stosowany zewnętrznie działa bakteriobójczo oraz przeciwzapalnie. Przynosi ukojenie w przypadku bólów reumatycznych i w nerwobólach. Oprócz tego jest stosowany w aromaterapii ze względu na swoje działanie uspokajające i odprężające. Niepożądanym działanie olejku jałowcowego może być zapalenie skóry.
Przy stosowaniu jałowca należy zachować dużą ostrożność. Szczególnie osoby z niewydolnością nerek w tym przypadku powinny zasięgnąć konsultacji u lekarza. Preparatów z jałowca nie powinny stosować kobiety w ciąży.
Ciekawostki o jałowcu:
- Miękkie i trwałe drewno jałowca było cenione przez rzeźbiarzy i stolarzy, którzy chętnie wykorzystywali je do swoich prac.
- Z korzeni wyrastających nad ziemią wyplatano dawniej koszyki.
- Jałowiec jest ziołem kadzidlanym i do dzisiaj jest palony w kościołach podczas nabożeństw.
- Tradycją na śmigus-dyngus na Kaszubach jest chłostanie się gałązkami jałowca.
- W kuchni jałowiec wykorzystuje się jako przyprawę do dań mięsnych.
Źródło:
- Leśne rośliny zielarskie, M. Polkowska.
- Na początku było drzewo, praca zbiorowa pod redakcją A.Rodak-Śniecińskiej.
